کد مطلب:211523 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:136
قرآن و تفسیر
این جا منظور ما بحث در تفسیر قرآن و علوم آن نیست چه در این موضوع كتاب مستقلی پرداخته ایم و اینك مقصود سبك تدریس
[ صفحه 477]
قرآن از نظر امام صادق (ع) می باشد كه چگونه قرآن را معرفی كرده و روی مبانی علوم قرآن افاضه علمی فرموده است.
باید گفت فضیلت و اهمیت هر علم به مقدار آثار فواید آن است كه بر آن مترتب می شود و قرآن به شرحی كه سابق دادیم شامل تمام علوم است خواه از جنبه مادی و طبیعی و خواه از نظر مفاهیم و معانی و تهذیب نفوس و تكامل روح و انتظام امور اجتماعی كشور بنابراین افضلیت و ارجحیت قرآن بر تمام علوم دیگر مسلم و قابل انكار نیست - قرآن متضمن علوم مادی برای طریقیت موضوع و علوم معنوی برای تهذیب نفوس و تكامل عقول است - و همین جهت موجب افتخار رسول خدا گردید كه فرمود بعثت لاتمم مكارم الاخلاق برانگیختن پیغمبر به رهبری قرآن برای مكارم اخلاق بشری و افتخار این بزرگترین خدمت به شخصیت رسول الله (ص) از خطوط برجسته زندگانی آن حضرت است - و لذا نتیجه این مأموریت آسمانی را به این حدیث خلاصه كرد فرمود.
انی تارك فیكم الثقلین (او الثقلین) كتاب الله و عترتی ما ان تمسكتم لن تضلوا و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض.
میان شما مخلوق دو مركز ثقل به امانت می گذارم یكی قرآن كتاب الله و دیگر عترت من هستند كه هر كس بدان ها متمسك شود هرگز گمراه نمی گردد و این دو مركز ثقل از هم غیرقابل انفكاك و جدائی است تا سر حوض بر من وارد شوند.
در این حدیث حرف جحد و انكار آورده كه همان (لن) كه بر سر (ترانی) آورده یعنی امكان ندارد هرگز دیدن كنی اینجا هم می فرماید هرگز از هم جدا نشوند تا سر حوض كوثر.
در این حدیث رستگاری و سعادت هم آغوش تمسك به قرآن است و ضلالت و گمراهی همدوش با انحراف از اهل بیت است.
افتراق علت اساسی بدبختیهای عالم و اقتران و اجتماع سبب فوز و فلاح و سعادت و سلامت است و لذا اخباری بسیار متضمن تمسك به قرآن و حتی تأكید در وصایای ائمه هدی می باشد كه هر كس مایل به سعادت است به قرآن چنگ بزند و قرآن را از اهل بیت عترت كه مبین و مفسر قرآن هستند اتخاذ نماید.
حضرت امام جعفر صادق (ع) به نقل كلینی در كافی و عیاشی در تفسیر می فرماید:
[ صفحه 478]
قال رسول الله ایها الناس انكم فی دار هدنة و انتم علی ظهر سفر و السیر بكم سریع و قد رأیتم اللیل و النهار و الشمس و القمر یبلیان كل جدید و یقربان كل بعید و یاتیان بكل موعود - فاعدوا الجهاز لبعد المجاز.
قال فقام المقداد ابن الاسود فقال یا رسول الله و ما دار الهدنة فقال دار بلاع و انقطاع فاذا البست علیكم الفتن كقطع اللیل المظلم فعلیكم بالقرآن فانه شافع مشفع و ماحل مصدق و من جعله امامه قاده الی الجنة و من جعله خلفه ساقه الی النار و هو الدلیل یدل علی خیر سبیل و هو كتاب فیه تفصیل و بیان و تحصیل و هو الفصل لیس بالهزل و له ظاهر و بطن فظاهره حكم و باطنه علی ظاهره انیق و باطنه عمیق له تخوم - علی تخومه - و تخوم لا تحصی عجائبه و لا تبلی غرائبه فیه مصابیح الهدی و منار الحكمة و دلیل علی المعرفة لمن عرف الصفه.
در برخی از كتب این جمله را هم اضافه دارد فلیجل جال بصره و لیبلغ الصفة نظره ینح من عطف و یخلص من نشب فان التفكر حیواة قلب البصر كما یمشی المستنیر فی الظلمات بالنور فعلیكم بحسن التخلص و قلة الترابص. [1] .
رسول خدا (ص) فرمود ای مردم شما در دار دنیای سست بنیاد هستید و در حال سفر سریع السیری می باشید كه شب و روز شما را به سرعت پیش می برد و خورشید و ماه هر روز به حركت سریع خود روز نو می آورند و هر چیز جدید را كهنه و فرسوده می كنند و هر چه وعده داده شده انجام می دهند ای مردم برای این سفر دور و دراز خود وسیله و زاد و توشه مهیا سازید تا به سلامت برسید مقداد بن اسود عرض كرد یا رسول الله (ص) دار الهدنه چیست؟
فرمود خانه ای است كه زود به آخر می رسد و به سرعت طی می شد و راهی است كه به زودی قطع می گردد پس وقتی كه فتنه ها و حوادث جوی و اوضاع و احوال زمان بر شما امر زندگی را مشتبه ساخت و مجاز و حقیقت را به هم مخلوط كرد سحر و معجزه در نظر شما یكی جلوه نموده - و نتوانستید حق را از باطل و معجزه را از سحره تشخیص دهید بی درنگ برای تشخیص به قرآن تمسك جوئید زیرا قرآن شفاعت كننده است و شفاعتش هم در درگاه حق مقبول می باشد.
قرآن گزارش می دهد تمسك بندگان را به شرحی كه در سابق هم گفتیم قرآن به زبان
[ صفحه 479]
ناطق در قیامت شهادت می دهد و گواهی می نماید - و هر چه قرآن بگوید گزارش او مورد تصدیق و قبول است.
فرمود هر كس قرآن را پیشوای خود قرار دهد حتما به بهشت عنبر سرشت رهبری می گردد و هر كس انحراف جوید و فاصله نگیرد بدون تردید به سوی جهنم خواهد شتافت.
فرمود قرآن راهنمائی است كه به بهترین راه خیر هدایت می كند و كتابی است كه تفصیل و بیان هر چیز در او بوده و تمیز دهنده حق از باطل است.
قرآن تمیز دهنده حق از باطل است و فرق گذارنده بین صحیح و نادرست است هزل و لغو در آن راه ندارد.
قرآن دارای ظاهر و باطن است ظاهرش حكمی است انیق كه همه می فهمند باطنش علمی است كه بسیار مشكل و عمیق است كه نهایتی ندارد - عجایبش بی شمار و غرائبش همیشه تازه و سرشار - قرآن خورشید درخشان و نیر اعظم عالم است و كلماتش چون چراغهای فروزان و علائم روشن و مشخص است و حكمت و دلیل معرفت و راهنما و هادی است.
هر كس از روی معرفت و بصیرت بخواند و كیفیت استنباط آن را دریابد مردی متفكر و بصیر و باشخصیت علمی می گردد و با معرفت قرآن در دریای بی پایان دانش سیر می كند تا به كمال می رسد.
فرمود قرآن انسان را از هلاكت و هر گونه بندهای گسستنی خلاصی می بخشد و تفكر در قرآن سبب حیات و زندگی قلب آدمی می گردد - و از ظلمات و تاریكی نجات می دهد - و چنان روشن می دارد كه هیچ وقت حق به باطل مشتبه نگردد فرمود به قرآن تمسك جوئید اخلاص پیدا كنید و سهل انگاری در تفاهم و درك قرآن به خود راه ندهید تا بفهمید و رستگار شوید. [2] .
[ صفحه 477]
قرآن از نظر امام صادق (ع) می باشد كه چگونه قرآن را معرفی كرده و روی مبانی علوم قرآن افاضه علمی فرموده است.
باید گفت فضیلت و اهمیت هر علم به مقدار آثار فواید آن است كه بر آن مترتب می شود و قرآن به شرحی كه سابق دادیم شامل تمام علوم است خواه از جنبه مادی و طبیعی و خواه از نظر مفاهیم و معانی و تهذیب نفوس و تكامل روح و انتظام امور اجتماعی كشور بنابراین افضلیت و ارجحیت قرآن بر تمام علوم دیگر مسلم و قابل انكار نیست - قرآن متضمن علوم مادی برای طریقیت موضوع و علوم معنوی برای تهذیب نفوس و تكامل عقول است - و همین جهت موجب افتخار رسول خدا گردید كه فرمود بعثت لاتمم مكارم الاخلاق برانگیختن پیغمبر به رهبری قرآن برای مكارم اخلاق بشری و افتخار این بزرگترین خدمت به شخصیت رسول الله (ص) از خطوط برجسته زندگانی آن حضرت است - و لذا نتیجه این مأموریت آسمانی را به این حدیث خلاصه كرد فرمود.
انی تارك فیكم الثقلین (او الثقلین) كتاب الله و عترتی ما ان تمسكتم لن تضلوا و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض.
میان شما مخلوق دو مركز ثقل به امانت می گذارم یكی قرآن كتاب الله و دیگر عترت من هستند كه هر كس بدان ها متمسك شود هرگز گمراه نمی گردد و این دو مركز ثقل از هم غیرقابل انفكاك و جدائی است تا سر حوض بر من وارد شوند.
در این حدیث حرف جحد و انكار آورده كه همان (لن) كه بر سر (ترانی) آورده یعنی امكان ندارد هرگز دیدن كنی اینجا هم می فرماید هرگز از هم جدا نشوند تا سر حوض كوثر.
در این حدیث رستگاری و سعادت هم آغوش تمسك به قرآن است و ضلالت و گمراهی همدوش با انحراف از اهل بیت است.
افتراق علت اساسی بدبختیهای عالم و اقتران و اجتماع سبب فوز و فلاح و سعادت و سلامت است و لذا اخباری بسیار متضمن تمسك به قرآن و حتی تأكید در وصایای ائمه هدی می باشد كه هر كس مایل به سعادت است به قرآن چنگ بزند و قرآن را از اهل بیت عترت كه مبین و مفسر قرآن هستند اتخاذ نماید.
حضرت امام جعفر صادق (ع) به نقل كلینی در كافی و عیاشی در تفسیر می فرماید:
[ صفحه 478]
قال رسول الله ایها الناس انكم فی دار هدنة و انتم علی ظهر سفر و السیر بكم سریع و قد رأیتم اللیل و النهار و الشمس و القمر یبلیان كل جدید و یقربان كل بعید و یاتیان بكل موعود - فاعدوا الجهاز لبعد المجاز.
قال فقام المقداد ابن الاسود فقال یا رسول الله و ما دار الهدنة فقال دار بلاع و انقطاع فاذا البست علیكم الفتن كقطع اللیل المظلم فعلیكم بالقرآن فانه شافع مشفع و ماحل مصدق و من جعله امامه قاده الی الجنة و من جعله خلفه ساقه الی النار و هو الدلیل یدل علی خیر سبیل و هو كتاب فیه تفصیل و بیان و تحصیل و هو الفصل لیس بالهزل و له ظاهر و بطن فظاهره حكم و باطنه علی ظاهره انیق و باطنه عمیق له تخوم - علی تخومه - و تخوم لا تحصی عجائبه و لا تبلی غرائبه فیه مصابیح الهدی و منار الحكمة و دلیل علی المعرفة لمن عرف الصفه.
در برخی از كتب این جمله را هم اضافه دارد فلیجل جال بصره و لیبلغ الصفة نظره ینح من عطف و یخلص من نشب فان التفكر حیواة قلب البصر كما یمشی المستنیر فی الظلمات بالنور فعلیكم بحسن التخلص و قلة الترابص. [1] .
رسول خدا (ص) فرمود ای مردم شما در دار دنیای سست بنیاد هستید و در حال سفر سریع السیری می باشید كه شب و روز شما را به سرعت پیش می برد و خورشید و ماه هر روز به حركت سریع خود روز نو می آورند و هر چیز جدید را كهنه و فرسوده می كنند و هر چه وعده داده شده انجام می دهند ای مردم برای این سفر دور و دراز خود وسیله و زاد و توشه مهیا سازید تا به سلامت برسید مقداد بن اسود عرض كرد یا رسول الله (ص) دار الهدنه چیست؟
فرمود خانه ای است كه زود به آخر می رسد و به سرعت طی می شد و راهی است كه به زودی قطع می گردد پس وقتی كه فتنه ها و حوادث جوی و اوضاع و احوال زمان بر شما امر زندگی را مشتبه ساخت و مجاز و حقیقت را به هم مخلوط كرد سحر و معجزه در نظر شما یكی جلوه نموده - و نتوانستید حق را از باطل و معجزه را از سحره تشخیص دهید بی درنگ برای تشخیص به قرآن تمسك جوئید زیرا قرآن شفاعت كننده است و شفاعتش هم در درگاه حق مقبول می باشد.
قرآن گزارش می دهد تمسك بندگان را به شرحی كه در سابق هم گفتیم قرآن به زبان
[ صفحه 479]
ناطق در قیامت شهادت می دهد و گواهی می نماید - و هر چه قرآن بگوید گزارش او مورد تصدیق و قبول است.
فرمود هر كس قرآن را پیشوای خود قرار دهد حتما به بهشت عنبر سرشت رهبری می گردد و هر كس انحراف جوید و فاصله نگیرد بدون تردید به سوی جهنم خواهد شتافت.
فرمود قرآن راهنمائی است كه به بهترین راه خیر هدایت می كند و كتابی است كه تفصیل و بیان هر چیز در او بوده و تمیز دهنده حق از باطل است.
قرآن تمیز دهنده حق از باطل است و فرق گذارنده بین صحیح و نادرست است هزل و لغو در آن راه ندارد.
قرآن دارای ظاهر و باطن است ظاهرش حكمی است انیق كه همه می فهمند باطنش علمی است كه بسیار مشكل و عمیق است كه نهایتی ندارد - عجایبش بی شمار و غرائبش همیشه تازه و سرشار - قرآن خورشید درخشان و نیر اعظم عالم است و كلماتش چون چراغهای فروزان و علائم روشن و مشخص است و حكمت و دلیل معرفت و راهنما و هادی است.
هر كس از روی معرفت و بصیرت بخواند و كیفیت استنباط آن را دریابد مردی متفكر و بصیر و باشخصیت علمی می گردد و با معرفت قرآن در دریای بی پایان دانش سیر می كند تا به كمال می رسد.
فرمود قرآن انسان را از هلاكت و هر گونه بندهای گسستنی خلاصی می بخشد و تفكر در قرآن سبب حیات و زندگی قلب آدمی می گردد - و از ظلمات و تاریكی نجات می دهد - و چنان روشن می دارد كه هیچ وقت حق به باطل مشتبه نگردد فرمود به قرآن تمسك جوئید اخلاص پیدا كنید و سهل انگاری در تفاهم و درك قرآن به خود راه ندهید تا بفهمید و رستگار شوید. [2] .
[1] تفسير عياشي - كافي كليني.
[2] نقل از مقدمه ترجمه سوره يس - نگارش فاضل معاصر آقاي محمد مسائلي اردبيلي.